Türkiye'deki Suriyeliler hakkında neler biliyoruz?
Mahmut Hamsici BBC
Türkçe
1 Ağustos 2019
Türkiye'de yaşayan Suriyeliler, son yıllarda kamuoyunun en
fazla tartıştığı konular arasında yer alıyor.
İstanbul Valiliğinin düzensiz göçle mücadele gerekçesiyle kent çapında operasyon
başlatmasıyla, konu daha da önemli bir gündem maddesi haline geldi.
2011
yılından bu yana kamuoyunda, özellikle de sosyal medyanın etkisiyle
Suriyelilerle birçok bilgi dolaşıyor.
Ancak
bu bilgilerin bir bölümü gerçeği yansıtmazken bir bölümü ise güncel verilerden
oluşmuyor.
Türkiye'deki
Suriyelilerle ilgili merak edilenleri çeşitli kurum ile kuruluşların verilerini
kullanarak, buralardaki kaynaklarla konuşarak, teyitli olarak ve güncel
bilgiler üzerinden bir araya getirdik.
Türkiye'de bulunan kayıtlı Suriyelilerin sayısı
Kaynak: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
Türkiye'de ne kadar Suriyeli yaşıyor?
2011 yılında Suriye'de başlayan çatışmaların ardından
Türkiye'ye gelmeye başlayan Suriyeliler, ülkede geçici koruma statüsüyle
yaşıyor.
İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, ülkede
bu statüyle yaşamlarını sürdüren Suriyelilerle ilgili en güncel verileri 25
Temmuz'da açıkladı.
Buna göre, Türkiye'de kayıtlı olarak 3 milyon 639 bin
284 Suriyeli yaşıyor.
Bu rakam 2011'den bu yana her yıl artıyor.
Geçici koruma statüsüyle Türkiye'de bulunanlar dışında
bir de oturma izni ile Türkiye'de bulunan Suriyeliler var.
Bu kesim, ekonomik durumu nispeten daha iyi olan
Suriyelilerden oluşuyor.
Göç İdaresi Genel Müdürlüğü'nün 2018 yılındaki
verilerine göre bu izinle Türkiye'de 99 bin 643 Suriyeli bulunuyor.
İkamet izni ile Türkiye'de bulunan Suriyelilerin sayısı, 2018'de açıklanan verilere
göre 99 bin 643.
Kaynak: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
Üçüncü bir grup olarak ise düzensiz göçmen konumundaki
Suriyeliler.
Yasa-dışı giriş, giriş koşullarının ihlali veya vizenin
geçerlilik tarihinin sona ermesi yüzünden o ülkedeki hukuki statüden yoksun
kişilere düzensiz göçmen deniyor.
Suriyelilerin geçici koruma statüsünden doğan
haklarını kullanmaları için bu statüde kayıt yaptırmış olmaları gerekiyor.
Bu yüzden Suriyeli düzensiz göçmenlerin, başka bir
ülkeye yasadışı yollarla göçün de aralarında olduğu hedeflerle hareket ettiği
ve sayılarının kayıtlı olanlara kıyasla yüksek olmadığı düşünülüyor.
Göç İdaresi Genel Müdürlüğü'nün verilerine göre 25
Temmuz 2019 itibariyle yıl içinde 16 bin 849 Suriye uyruklu düzensiz göçmen
yakalandı.
2014'te 24 bin 984, 2015'te 73 bin 422, 2016'da 69 bin
755, 2017'de 50 bin 217, 2018'de ise 34 bin 53 düzensiz Suriyeli göçmen
yakalanmıştı.
Yıllara göre yakalanan Suriyeli düzensiz göçmenler
Kaynak: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
Suriyelilerin ne kadarı kamplarda yaşıyor?
Suriyelilerin kaldığı kampların resmi adı, geçici
barınma merkezleri.
Bu merkezler; Şanlıurfa, Adana, Kilis, Kahramanmaraş,
Hatay, Osmaniye, Malatya ve Gaziantep'te bulunuyor.
Merkezlerde 25 Temmuz 2019 itibarıyla 87 bin 464 bin
Suriyeli yaşıyor.
Veriler, kayıtlı Suriyelilerin yalnızca yüzde 2,4'lük
kısmının bu merkezlerde yaşadığını gösteriyor.
Suriyelilerin ne kadarı, hangi kentlerde yaşıyor?
Kayıtlı Suriyelilerin yüzde 97,6'sı kamplarda değil
şehirlerde yaşıyor.
Yani 3 milyon 552 bin 4 Suriyeli, yaşamlarını
kentlerde sürdürüyor.
İstanbul, en büyük Suriyeli nüfusuna sahip kenttir.
Şehirde 547 bin 716 Suriyeli yaşıyor.
Bu, İstanbul nüfusunun yüzde 3.64'ünün Suriyelilerden oluştuğu anlamına
geliyor.
En fazla sayıda Suriyelinin yaşadığı kentler
İstanbul
|
547.716
|
Gaziantep
|
445.154
|
Hatay
|
431.098
|
Şanlıurfa
|
430.237
|
Adana
|
240.752
|
Mersin
|
201.607
|
Bursa
|
174.770
|
İzmir
|
144.802
|
Kilis
|
115.903
|
Konya
|
108.234
|
Kaynak: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
İstanbul'u, geçici barınma
merkezlerinin de bulunduğu Gaziantep, Hatay, Şanlıurfa ve Adana takip ediyor.
Gaziantep'te 445 bin 154, Hatay'da
431 bin 98, Şanlıurfa'da 430 bin 237, Adana'da 240 bin 752 Suriyeli yaşıyor.
En az sayıda Suriyelinin bulunduğu
kentler
Kent
|
Suriyeli sayısı
|
Suriyelilerin nüfusa oranı
|
Bayburt
|
25
|
%0,03
|
Artvin
|
35
|
%0,02
|
Tunceli
|
56
|
%0,06
|
Iğdır
|
86
|
%0,04
|
Erzincan
|
100
|
%0,04
|
Ardahan
|
121
|
%0,12
|
Bartın
|
133
|
%0,07
|
Sinop
|
142
|
%0,06
|
Giresun
|
162
|
%0,04
|
Kars
|
171
|
%0,06
|
Kaynak: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
Türkiye'de en az Suriyelinin
yaşadığı kent ise Bayburt. Şehirde sadece 25 Suriyeli bulunuyor.
Bayburt'u takiben Artvin'de 35,
Tunceli'de 55, Iğdır 86, Erzincan'da 100 Suriyeli yaşıyor.
Nüfusla
karşılaştırıldığında Suriyelilerin en yoğun ve en seyrek yaşadığı yerler
nereler?
Nüfusla kıyaslandığında
Suriyelilerin en yoğun yaşadığı kenttir, Kilis.
Resmi verilere göre bugün Kilis
nüfusunun yüzde 81,31'i Suriyelilerden oluşuyor.
Suriyeliler kent nüfusunun ne
kadarını oluşturuyor? (En yoğun oldukları kentler)
Kent
|
Suriyelilerin nüfusa oranı
|
Kilis
|
%81,31
|
Hatay
|
%26,78
|
Gaziantep
|
%21,94
|
Şanlıurfa
|
%21,13
|
Mersin
|
%11,11
|
Adana
|
%10,84
|
Mardin
|
%10,54
|
Osmaniye
|
%9,32
|
Kahramanmaraş
|
%7,84
|
Kayseri
|
%5,68
|
Kaynak: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
Yine resmi verilere göre
Suriyeliler, Hatay nüfusunun yüzde 26,78'ini, Gaziantep nüfusunun yüzde
21,94'ünü, Şanlıurfa nüfusunun yüzde 21,13'ünü, Mersin nüfusunun yüzde
11,11'ini, Adana nüfusunun yüzde 10,84'ünü ve Mardin nüfusunun yüzde 10,54'ünü
oluşturuyor.
Suriyelilerin yoğunluğunun en az
olduğu şehir ise Artvin.
Artvin'de yaşayan Suriyelilerin kent
nüfusuna oranı sadece yüzde 0,02.
Suriyelilerin Bayburt nüfusuna oranı
yüzde 0,03; Erzincan, Iğdır ve Giresun nüfuslarına oranı yüzde 0,04; Kars,
Tunceli ve Sinop nüfuslarına oranı ise yüzde 0,06 düzeyinde.
Suriyelilerin yaş ve
cinsiyet dağılımı nasıl?
Ülkede yaşayan Suriyelilerin 1
milyon 970 bin 516'sı yani yüzde 54,15'i erkeklerden, 1 milyon 668 bin 768'i
yani yüzde 45,85'i ise kadınlardan oluşuyor.
Türkiye'deki Suriyelilerin cinsiyete
göre dağılımı
Kaynak: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
Yaş dilimi açısından çocuklar ve
gençler Suriyelilerin çok büyük bir bölümünü oluştururken, 30'lardan sonra yaş
ilerledikçe sayı düşüyor.
0 ile 14 yaş arasındaki
Suriyelilerin sayısı, 1 milyon 417 bin 311. 15-18 yaş diliminde 273 bin 228
Suriyeli var. Yani, Türkiye'de yaşayan Suriyelilerin yüzde 46.45'i 0-18 yaş
arasında.
19-24 yaş arasında 547 bin 684,
25-29 yaş arasında 352 bin 17, 30-34 yaş arasında 294 bin 122, 35-39 yaş
arasında 214 bin 766 Suriyeli bulunuyor.
40 ila 49 yaş arasındakilerin sayısı
263 bin 812, yaşı 50 ila 59 arasındakilerin sayısı 159 bin 268. Yaşı 60'dan
büyük Suriyeli sayısı ise 117 bin 79.
Türkiye'deki Suriyelilerin yaşa göre
dağılımı
0-9
|
1.032.166
|
10-18
|
658.373
|
19-29
|
899.701
|
30-39
|
535.888
|
40-49
|
263.748
|
50-59
|
159.239
|
60 +
|
11.773
|
Kaynak: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
Türkiye'de doğan Suriyeli sayısı ne kadar?
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu,
Haziran ayında yaptığı açıklamada Türkiye'de 450 bin Suriyeli çocuğun doğduğunu
belirtti.
Türkiye'de yaşayan 0-4 yaş
arasındaki Suriyeli çocukların sayısı 536 bin 820, 5-9 yaş arasındaki
çocukların sayısı ise 495 bin 346.
Türkiye'de
doğan Suriyeli çocuklar
İçişleri Bakanı Süleyman SOYLU’NUN Haziran ayındaki açıklamasına göre
Türkiye'de doğan Suriyeli çocuk sayısı 450 bin.
Kaynak: İçişleri Bakanlığı
Bugüne dek kaç Suriyeliye Türk vatandaşlığı verildi?
Sosyal medyada Suriyelilere yoğun olarak vatandaşlık
verildiğine dair dolaşan iddialar herhangi bir somut veriye dayanmıyor.
İçişleri Bakanlığının açıklamasına göre Türkiye'de 8
Mart 2019 tarihi itibarıyla 79 bin 894 Suriyeliye vatandaşlık verilmiş durumda.
Suriyeliler oy kullanabiliyor mu?
Suriyelilerin oy kullanma hakkı bulunmuyor.
Sadece vatandaşlık almış Suriyeliler oy
kullanabiliyor.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 31 Mart 2019 yerel
seçimleri öncesinde yaptığı bir açıklamada ise, vatandaş olan Suriyelilerden
reşit olmayanlar çıkarıldığında, oy kullanabilecek Suriyeli sayısının 53 bin 99
olduğunu açıkladı.
Kaç Suriyelinin çalışma izni var? Kaçı kayıtsız çalışıyor?
Suriyeli işçilerin Türkiye'de çalışabilmeleri için
çalışma iznine sahip olmaları gerekiyor.
Çalışma izni başvurusu işverenler tarafından Aile,
Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na yapılıyor.
İşverenin bu süreçte belirli bir çalışma izin harcı da
ödemesi gerekiyor. İşe alımdan sonra ise işçiye en az asgari ücret tutarında
ödeme yapılmalı.
Bu alanda belli bir istihdam kotası bulunuyor. Bir
işverenin Suriyeli işçi çalıştırması için iş yerinden en az bir Türk
personelinin olması şartı bulunuyor. Fabrikalarda ise çalışacak Suriyeli
sayısının toplam personelin yüzde 10'undan fazla olmaması gerekiyor.
Suriyeli bir işçiye bakanlıkça çalışma izni verilmesi
halinde bu izin, işçinin geçici korunma kararı ile kalmasına izin verildiği
iller için geçerli oluyor.
Mevsimlik tarım işi ya da hayvancılıkta muafiyet
bulunuyor. Bu işlerde çalışmak isteyen Suriyelilerin çalışma izni muafiyeti
almak için, geçici koruma sağlanan il valiliğine başvurmaları gerekiyor.
Çalışan
Suriyeliler
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na göre Türkiye’de çalışma izni
verilen Suriyeli sayısı 31 bin 185. CHP'ye göre, 1 milyondan fazla Suriyeli
kayıt dışı çalışıyor.
Sağlık meslek mensupları için Sağlık Bakanlığından,
eğitim meslek mensupları için Milli Eğitim Bakanlığından veya Yüksek öğretim Kurulu Başkanlığından ön izin alınması gerekiyor.
Türkiye'de aralarında avukatlık, eczacılık, diş
tabipliğinin de aralarında bulunduğu bazı mesleklerin yabancılara yasaklı
olması durumu, Suriyeliler için de geçerli.
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından
31 Mart 2019'da yapılan açıklamaya göre Türkiye'de çalışma izni verilen 96 bin
972 yabancıdan Suriyeli olanların sayısı 31 bin 185 kişi.
Bazı işverenlerin maliyetten ve evrak işlerinden
kaçınmasının, Suriyelileri işsizlik korkusuyla düşük maaşlarla kayıt dışı
istihdama yönelttiği anlaşılıyor.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 2018'de hazırladığı
"Göçmen İşçilik" raporunda yaklaşık 1 milyon Suriyelinin kayıt dışı
çalıştığını öne sürdü.
Parti, Suriyelilerin birçoğunun tarım, tarıma dayalı
sanayiler, imalat sanayi ve inşaat sektöründe zor koşullarda ve oldukça düşük
ücretlerle çalıştırıldığını belirtiyor.
CHP'ye göre kayıt dışı Suriyeli çalışanların yaklaşık
beşte biri, 15 yaş altı çocuklardan oluşuyor.
Suriyeliler işçiler ne kadar maaş alıyor, hangi
sektörlerde çalışıyor?
Kızılay ve Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programının (WFP) bu yıl yayımladığı "Refugees in Turkey: Livelihoods Survey
Findings" (Türkiye'deki Mülteciler: Geçim Kaynakları Araştırması
Sonuçları) raporu, Suriyelilerin emek gücü içindeki yerlerine dair veriler
sunuyor.
Her ne kadar araştırma sadece Suriyelilerle ilgili
hazırlanmamış olsa da, araştırma için görüşme yapılanların yüzde 95,6'sı Sosyal
Uyum Yardımına başvuru yapmış Suriyelilerden oluşuyor.
Rapora göre düzenli işi olmayan mülteciler ayda 1058
TL, düzenli işi olan mülteciler ise 1312 TL alıyor.
Ücretler
asgari ücretin altında
Kızılay ve Dünya Gıda Programının (WFP) ortak anketinin sonuçlarına göre
düzenli işi olmayan mülteciler ayda 1058 TL, düzenli işi olan mülteciler ise
1312 TL kazanıyor.
Kaynak: Kızılay ve WFP
En yüksek maaş aylık 1332 TL ile tekstil sektöründe,
en düşük maaş ise 756 TL ile tarım sektöründe veriliyor.
Araştırmaya katılanların yüzde 84'ü düzenli veya
düzensiz işlerde çalıştıklarını belirtirken bu kişilerden sadece yüzde 3'ü
kayıtlı çalıştığını aktarmış.
Araştırmada mülteci kadınların işsizlik oranının yüzde
32 olduğu, yani erkeklerinkinin iki katından fazla olduğu belirtiliyor.
En fazla işsizlik oranları yüzde 51 ile Samsun, yüzde
36 ile Kayseri ve yüzde 30 ile Hatay'da çıkarken, en az işsizlik oranları ise
yüzde 4 ile İzmir, yüzde 7 ile İstanbul ve yüzde 9 ile Bursa'da çıkmış.
Suriyeliler Türkiye'de ne kadar şirket kurdu?
Ticaret Bakanlığının açıklamasına göre 26 Şubat 2019
tarihi itibarıyla en az bir ortağı Suriye uyruklu olan şirket sayısı 15 bin
159.
Bakanlık, söz konusu şirketlerin en fazla İstanbul,
Gaziantep, Mersin, Hatay ve Bursa'da bulunduğunu, toptan ve perakende alanında
faaliyet gösterdiğini aktarıyor.
Suriye uyruklu şirketlerde 10 bin 46 Suriyeli istihdam
edildiği belirtiliyor.
Suriyelilerin suça karışma oranı nedir?
Bu konuda 2019 yılına ait net bir veri bulunmamakla
birlikte Türk yetkililer, dönem, dönem yaptıkları açıklamalarla Suriyelilerin
suça karışma oranının Türk vatandaşlarının suça karışma oranından daha fazla
olmadığını belirtiyor.
İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürü Abdullah
Ayaz 28 Ağustos 2018'de yaptığı açıklamada, Türkiye'de 2014-2017 yılları
arasında yaşanan asayiş suçları içerisinde, Suriyelilerin karıştığı olayların
genel olaylar içindeki payının yüzde 1,32 olduğunu, bu rakamın 2018'de
düştüğünü söyledi.
İçişleri Bakanı Soylu Ekim 2018'de, "2018 yılının
ilk 9 aylık rakamlarını veriyorum. Toplam nüfusa oranla Türkiye'de işlenen
suçların oranı yüzde 2,5. Suriyelilerin ise yüzde 0,8" açıklamasını yaptı.
Bakan Soylu, 7 Temmuz 2019'da yaptığı açıklamada ise
"Ortalama bir Suriyelinin suça karışma oranı, Türk vatandaşlarımızın
yarısından daha az olmasına rağmen bu insanları suç makinesi gibi göstermeye
çalışan, bununla ilgili provokatif yayınlar ortaya koyan merkezler var"
dedi.
Suriyeliler kamu kurumları üzerinden nasıl mali yardım alıyor?
Suriyeliler kamu kurumları vasıtasıyla farklı
yardımlardan yararlanabiliyor.
Çok amaçlı bir nakit yardım programı olan Sosyal Uyum
Yardımı Programı (SUY) bunların en önemlisi.
Avrupa Birliği tarafından fonlanan SUY, WFP, Kızılay
ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından ortaklaşa yürütülüyor.
SUY kapsamında, yardım için uygun bulunan ailelere
Kızılay üzerinden bir kart veriliyor ve ailede kayıtlı her fert başına ayda 120
TL yardım yapılıyor.
Kızılay
Kart
1 milyon 456 bin 942 Suriyeli, Sosyal Uyum Yardımı kapsamında Kızılay Kart
vasıtasıyla ayda 120 TL nakit yardımı alıyor. Program, Avrupa Birliği
tarafından finanse ediliyor.
Kaynak: Kızılay
Kızılay'ın Haziran ayında yayımladığı rapora göre
Türkiye'de 1 milyon 646 bin 888 yabancı SUY'dan yararlanıyor.
Bu kişilerin yüzde 88,5’i yani 1 milyon 456 bin 942'si
Suriyeli.
Rapora göre Aralık 2016 ile Haziran 2019 tarihleri
arasında toplam 4,4 milyar TL'lik yardım yapıldı.
Yaşa göre yardımdan yararlananlara bakıldığı en büyük
bölümün çocuklardan oluştuğu görülüyor.
Buna göre 0-17 yaş arasındaki 991 bin 161 yararlanıcı,
toplam yardım alanların yüzde 60'ını oluşturuyor.
60 yaş üzerindekiler 48 bin 633 bin kişiyle yalnızca
yüzde 3'lük bir kesimi oluştururken kalan yüzde 37'lik kesim ise (607 bin 94
kişi) 18-59 yaş arasındakilerden oluşuyor.
Türkiye'de bu programdan en fazla yararlananların
bulunduğu on kent sırasıyla şöyle: Gaziantep, İstanbul, Şanlıurfa, Hatay,
Ankara, Adana, Mersin, Konya, Bursa, İzmir.
Suriyeliler illerde bulunan valilikler tarafından koordine edilen sosyal
yardımlardan da faydalanabiliyor.
Valiliklerin idaresinde bulunan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları
(SYDV); tek seferlik nakit yardımı, gıda dışı ihtiyaç malzemeleri yardımı,
kömür yardımı, eğitim, barınma, sağlık, vb. yardımı talebiyle hazırlanan
dilekçeleri değerlendiriyor.
Belediyeler de Suriyelilere yardım sağlayabiliyor. Hangi kıstaslara göre
yardım verildiği, bu yardımların türü ve yoğunluğu belediyelere göre değişiklik
gösterebiliyor.
Suriyeliler, Şartlı Eğitim Yardımından (Ş.E.Y.) da yararlanabiliyor. Bu
program, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı, Türk Kızılay'ı ve Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonunun (UNICEF) iş birliğiyle
uygulanıyor ve Avrupa Birliği, Norveç ve ABD tarafından finanse ediliyor.
Ş.E.Y. kapsamında kamp dışında yaşayan mültecilerin ailelerine,
çocuklarının düzenli okula devam etmeleri koşuluyla nakit yardımı yapılıyor.
Buna göre ilköğretime devam eden erkek öğrencilere aylık 35 TL, kız
öğrencilere 40 TL, orta-öğretime devam eden erkek öğrencilere aylık 50 TL, kız
öğrencilere aylık 60 TL ödeme yapılıyor.
Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri kapsamındaki Sosyal Hizmet
Merkezleri de sos yo-ekonomik destek ve engellilere yönelik evde bakım hizmeti
programlarıyla ilgili başvuruları kabul ediyor.
Sos yo-ekonomik destek, çocukları risk altında olan ailelere ve veya tek
ebeveynlere belirli bir süre için sağlanıyor.
Engellilere yönelik evde bakım hizmeti, günlük ihtiyaçlarını engelli aile
ferdinin bulunduğu ailelere sağlanıyor ve bununla, engelli bireyin bakımından
sorumlu kişiye düzenli olarak mali yardım sunuluyor.
Ülkesine dönen Suriyeli sayısı ne kadar?
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 21 Temmuz 2019'da yaptığı açıklamada
ülkesine temelli dönen Suriyeli sayısının 337 bin 729 olduğunu açıkladı.
Soylu, bu akışın devam ettiğini belirtti.
Ülkelerine
dönen Suriyeliler
Yetkililere göre ülkelerine temelli dönen Suriyelilerin sayısı 337 bin
729'a ulaştı.
Kaynak: İçişleri Bakanlığı
Yetkililer, İstanbul Valiliğinin son operasyonunun
kayıtsız kaçak göçmenler ve başka şehirde kayıtlı olup İstanbul'da yaşayan
Suriyelilere yönelik olduğunu belirtiyor.
Aralarında çeşitli insan hakları örgütlerinin de
bulunduğu gibi bazı sivil toplum kuruluşları ise bazı göçmenlere zorla gönüllü
geri dönüş belgesi imzalatıldığını, bazılarının ise toplu halde sınır dışı
edilerek can güvenliklerinin olmadığı savaş bölgelerine gönderildiğini öne
sürüyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder